Ts. Nguyễn Phú Hùng – Chủ tịch Hội Khoa học Kỹ thuật Lâm nghiệp Việt
1. Tổng quan chung Hiệp định VPA-FLEGT vào ngày 1/06/2019. Việc thực thi hai Hiệp định này là dấu mốc quan trọng thể hiện quyết tâm và nỗ lực của Việt Nam và Liên minh châu Âu trong việc mở rộng hợp tác trong lĩnh vực thương mại. Hiệp định FLEGT VPA là Hiệp định công cụ thể để hỗ trợ cho sản xuất, xuất khẩu các sản phẩm lâm nghiệp, nhằm mục dịch từng bước ngăn chặn tình trạng buôn bán gỗ và khai thác gỗ bất hợp pháp bằng cách giám sát chuỗi giá trị gỗ xác minh tính hợp pháp của các sản phẩm gỗ vào thị trưởng EU và tăng tính minh bạch của ngành Lâm nghiệp. VPA-FLEGT không nằm ngoài việc hướng đến tăng cường phát triển thương mại giữa hai phía, thông qua việc loại bỏ những giải trình về thuế xuất, nhập khẩu với hầu hết các mặt hàng của hai bên trong danh mục của Hiệp định, Việt Nam và các nước EU cam kết tạo ra một môi trường mở, thuận lợi cho hoạt động của hai bên.Theo kết quả thống kê của Bộ Công thương, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu cả nước luôn tăng riêng năm 2021 đạt gần 670 tỉ USD, tăng gần 23% so với năm 2020. Trong đó kim ngạch xuất khẩu cả năm ước đạt trên 336 tỉ USD, tăng 19% so với năm 2020, đánh dấu năm thứ 6 liên tiếp Việt Nam đạt xuất siêu với mức thặng dư khoảng 4 tỉ USD trong bối cảnh hoạt động thương mại toàn cầu chịu tác động nặng nề, chưa từng có của đại dịch Covid-19.
Năm 2021, mặc dù gặp nhiều khó khăn do ảnh hưởng của dịch Covid-19 nhưng giá trị xuất khẩu của ngành công nghiệp chế biến gỗ, lâm sản cả năm đạt trên 15,75 tỷ USD, tăng trưởng trên 18% so với năm 2020, vượt kế hoạch đặt ra (14 tỷ USD). Điểm nhấn thành tựu nữa của ngành là xuất siêu cao, ước đạt 12,6 tỷ USD, tăng 18,4% so với năm 2020. Trong đó: nhóm gỗ và sản phẩm gỗ đạt 14,5 tỷ USD, tăng 17,2% so với năm 2020 (bao gồm: sản phẩm đồ gỗ đạt 10,87 tỷ USD, tăng 14%; gỗ các loại 3,6 tỷ USD, tăng 28%.
Xuất khẩu lâm sản ngoài gỗ trong năm đạt 1,1 tỷ USD, tăng 29,5%, gồm: sản phẩm từ mây, tre 841 triệu USD, tăng 38,1%; sản phẩm từ quế, hồi 265,4 triệu USD, tăng 8,1%.
Gỗ và lâm sản Việt Nam được xuất sang trên 140 quốc gia và vùng lãnh thổ. Trong đó thị trường chủ yếu là Hoa Kỳ, Nhật Bản, Trung Quốc, EU và Hàn Quốc với tổng giá trị xuất khẩu ước đạt 13,98 tỷ USD, chiếm 89,5 % giá trị xuất khẩu lâm sản của cả nước.
Xuất khẩu gỗ của Việt Nam vào EU đạt 1,1 tỷ USD, tăng 14,4 % so với năm 2020. Trong đó: gỗ nguyên liệu 13,1 triệu, giảm 22,8%; sản phẩm gỗ 806,4 triệu USD, tăng 10,1%; lâm sản ngoài gỗ 256,4 triệu USD, tăng 34,2%. Như vậy mặc dù khó khăn chồng chất khó khăn, với sự mở rộng thị trường và sự cố gắng tập trung cho sản xuất các mặt hành xuất khẩu vào các thị trường chính năm 2021 Việt Nam cũng vẫn là một trong số ít các quốc gia có tăng trưởng dương, đặc biệt ngành gỗ đã có những thành công đáng được trân trọng.
Theo báo cáo của Hiệp hội gỗ và Lâm sản Việt Nam cho thấy 6 tháng đầu năm 2022, Việt Nam xuất khẩu đạt hơn 9 tỷ USD, như vậy 6 tháng đầu năm gỗ và các sản phẩm gỗ xuất khẩu của Việt Nam tăng mạnh, tuy nhiên cũng theo kết quả khảo sát của Hiệp hội gỗ Việt Nam thì 6 tháng cuối năm thị trường xuất khẩu gỗ và đồ gỗ đơn hàng giảm rõ rệt.
Như vậy tinh hình sản xuất và xuất khẩu của các doanh nghiệp gỗ và sản phẩm gỗ Việt Nam khó có khả năng đạt được như năm 2021. Nguyên nhân có nhiều, ngoài chiến tranh Nga và Ukraina, còn có nguyên nhân gây ra do lạm phát tăng cao tại EU và Anh.
Kể từ khi Hiệp định bắt đầu có hiệu lực, EU và Việt Nam đã tổ chức chuẩn bị cho triển khai thực thi các cam kết trong VPA-FLEGT.
Chính phủ Việt Nam, đặc biệt Tổng cục lâm nghiệp- Bộ NN và PTNT đã tích cực triển khai thực hiện các cam kết thực hiện Hiệp định VPA/FLEGT bằng việc tham mưu cho Chính phủ một loạt các văn bản nhằm đưa Hiệp định đi vào thực tế, cụ thể như Nghị định số 102/2020/NĐ-CP Quy định Hệ thống đảm bảo gỗ hợp pháp, Thông tư 27/2018/TT-BNNPTNT, ngày 16 tháng 11 năm 2018 quy định về quản lý, truy xuất nguồn gốc lâm sản, Thông tư 21/2021/TT- BNNPTNT, ngày 29 tháng 12 năm 2021 “Quy định phân loại doanh nghiệp chế biến và xuất khẩu gỗ” nhằm nội luật hóa các quy định của Hiệp định VPA/FLEGT.
Hội Khoa học Kỹ thuật Lâm nghiệp Việt Nam được giao thực hiện nhiệm vụ trong khuôn khổ các nhiệm vụ Phản biện xã hội “Đề xuất giải pháp góp phần thực hiện Hiệp định VPA/FLEGT trên cơ sở nghiên cứu và đánh giá sự tuân thủ về môi trường và xã hội của doanh nghiệp vừa và nhỏ ngành gỗ” Để thực hiện nhiệm vụ này 10 chuyên đề được đặt ra trong đó có chuyên đề “Tổng quan về tình hình xuất nhập khẩu gỗ và lâm sản Việt Nam những năm qua”.
Chuyên đề được thực hiện thông qua việc thu thập thông tin từ các Bộ, Ngành, cơ quan quản lý Nhà nước, ý kiến của các doanh nghiệp của các nhà quản lý và chuyên gia liên quan đến Hiệp định Đối tác tự nguyện thực thi luật lâm nghiệp, quản trị rừng và thương mại gỗ” (VPA/FLEGT).
- Thực hiện Văn Trì.